Beschouwing van Jurjen K. van der Hoek op zijn weblog jurjenkvanderhoek.tumblr.com.
Is het een obsessie, een dwanggedachte, dat er iedere morgen bij het eerste kopje koffie een tekening op papier moet komen te staan. Kunstenaar Hans Schuttenbeld begon het ooit eens een jaar of wat geleden als experiment, om wakker te worden? Een leeg vel, een onbeschreven blad te vullen aan het begin van de dag meteen na het ontwaken. Als een metafoor voor de pas geboren baby, nog vet van het huidsmeer moet het de ogen uitwrijven om aan echt licht te wennen. Wakker worden uit een diepe slaap is ook zo’n heftige gebeurtenis, je rekt je uit in het al te felle morgenlicht. De dag begint, een nieuwe dag, een nieuw begin. Voor de zuigeling vangt het leven aan met een schone lei, filosofisch gezien een tabula rasa genoemd. Zo start iedere dag ook weer met een leeg vel. De dag als zinnebeeld van het leven. De cyclus van een eendagsvlieg.
Maar wanneer je die activiteit van bladvulling dan een paar keer doet, een week, een maand – slijt de handeling in, wordt het een gewoonte. Een goede gewoonte. Zoals tanden poetsen, haar kammen, de snor krullen. Het wordt een gebruikelijke actie om de dag te beginnen met een tekening. Voor Hans Schuttenbeld is het een enigszins spiritueel ritueel. Hij beschouwt het als een aandachtige meditatie. Een beeldende overpeinzing om de leegte tussen slaap en wakker zijn, tussen nacht en dag, waakzaam op te vullen.
Het is als een verblijf in de stilte van het klooster. Om de dag aandachtig te beginnen met iets wat er toe doet. Dat kan een getijdegebed zijn, het lezen van een gedicht of de bezinning op de dag die komen gaat. Schuttenbeld vult door zijn kunst het niets op met iets. Het blanke blad wordt tot kunstwerk. In een enkele penseelstreek, een paar lijnen met de pen, op een met koffie bevochtigde ondergrond. Het is een snelle opzet van wat meestal het landschap tot onderwerp heeft. Een aquarel, een tekening in water. En het nat wat dan binnen handbereik is blijkt de kop koffie. In eerste aanvang doopte Schuttenbeld het penseel er per ongeluk in, in die kop koffie bij vergissing, nu is het een manier van werken. Deze beeldende meditatie mag niet langer duren dan een moment van bespiegeling, om even stil te staan bij de zorgen van de dag. Een intuïtieve verbeelding. Yogakunst, als het ware.
De kunstenaar noemt deze serie, die een begin kent maar nog geen einde heeft, morning meditations – mijmeringen in de ochtend. Heilzaam om de dag mee te beginnen. Een gedachtewereld op klein formaat en in een snelle compositie. Enkele noten, enige toetsen, om de bezigheden opgeruimd te starten. Want ik kan me zo voorstellen, dat wanneer Hans niet tot beelden komt – hij beeldend met het verkeerde been uit bed stapt door bijvoorbeeld ziekte of ongemak – de kunstenaar die dag niet tot volle bloei gaat komen. Chagrijnig is omdat het ritueel wordt doorbroken, de inspiratie uitblijft.
Gezien de werken die op dit moment in Galerie Getekend worden getoond is dat niet het geval geweest en vindt de kunstenaar altijd wel stof tot nadenken, materiaal om te verbeelden. Het zijn blijmoedige en goedgehumeurde uitdrukkingen. Overwegend abstract of in elk geval een versimpelde afdruk van de werkelijkheid. Vloeit een enkele verfstreek uit op het natte papier, is er meteen een horizon met een bosrand spiegelend in water. Op een andere morgen wordt Schuttenbeld minder bepaald bij de realiteit en geeft het uitzicht een abstract inzicht. Zijn vaardigheid als kalligraaf komt van pas en het is alsof hij dan zijn emotie beschrijft in een enkele bedachte hoofdletter.
In andere meditaties schildert hij niet enkel op papier, maar gebruikt fotopapier voor zijn uiting. Kodak moments. De compositie heeft dan het standaardformaat van 10 bij 15 centimeter. Het heeft de uitstraling van een met medium beïnkt etsplaatje waarin de beeltenis is gekrast om gespiegeld af te drukken. Deze tekeningen hebben werkelijk de realiteit als onderwerp, een bespiegeling van de werkelijkheid. Het zijn snapshots, gemaakt tijdens een wandeling door het bos. Dat bos is imaginair, want Schuttenbeld maakt het werk aan de keukentafel. Het is zijn herinnering die het moment en de situatie kleurt.
Zo wandelt hij door zijn eigen composities. In de geest van Frederic Gros merkt hij het wandelen aan als filosofische daad en als een spirituele ervaring. Tijdens het lopen kun je gedachten ontwikkelen en inspiraties opdoen. Als het ware maak je de tekening al wandelend in je hoofd. De kunstenaar wandelt bij thuiskomst over zijn papier, tekent zijn gedachten. Dat is de idee die mij overvalt wanneer ik door de zwarte maar niet donkere ruimte van deze galerie loop. De planken vloer kraakt onder mijn gewicht, alsof ik de gevallen takken in het bos onder mijn voeten breek. Met Schuttenbeld dwaal ik mee in zijn meditatie, verdwaal in zijn emotie. Het is middag wanneer ik daar vertoef, maar toch breekt de dag hier pas aan – tussen deze vier muren. In het midden van de ruimte ga ik door de knieën en laat in een mijmering de composities rondom op me inwerken. Ik ben in het bos van Schuttenbeld. Het is daar niet stil, want overal is geluid van vogels en insecten, de wind door de bladeren. Ik ben daar niet eenzaam, want overal is leven om me heen tussen takken en in struiken. Filosofeer ik. Voor een moment is deze ruimte, zijn deze composities van mij, voor zolang ik hier ben en de werken in mijn gezichtsveld vallen.
Morning Meditations. Werken op papier van Hans Schuttenbeld. Bij Galerie Getekend, Stationsstraat 6 in Heerenveen. Tot en met 30 april 2023.
