Recensie van Jurjen K. van der Hoek op zijn weblog jurjenkvanderhoek.tumblr.com
In de vlechtwerken van Maurice van Daalen waan ik me door een omgeving te gaan die aanstaande is, in aanbouw. Ik zie de ingenieus geconstrueerde bouwwerken van getekende latjes in een tentoonstelling bij Galerie Getekend. Deze rechthoekjes in potloodlijnen leunen tegen elkaar en lijken zo bij weinig beweging als een kaartenhuis in elkaar te kunnen zakken. Maar de plankjes zijn geen latjes of stukjes hout. Deze zijn niet door een timmerman vastgespijkerd om een solide bouwwerk te krijgen. Op de uiteinden van de op houtjes lijkende vlakjes zitten geen puntjes die spijkers duiden. De delen schragen elkaar, er is nergens een dwarsligger want elk element helpt om een geheel te vormen. Ieder detail is belangrijk, elk aandeel van belang.
Eigenlijk zijn deze constructies een weerslag van de samenleving, waarin iedere eenheid en elk component van belang is om de hele maatschappij in stand te houden. Het met een onregelmatige schutting omheinde houten huis is een portret van deze tijd. De ramen en deuren zijn afgesloten, er kan niets in maar ook niet uit. Volgens de normaal aanvaardbare weg is het bouwwerk niet open, maar het is wel opengewerkt. Het nodigt niet uit er naar binnen te gaan, maar er is wel een mogelijkheid gelaten het te doen. De grenzen zijn gesloten, maar er zijn altijd sluipwegen. Op zolder staat iets wat een wieg kan zijn, een nieuw leven in het oude stramme lichaam. Vol goede moed aan een dood paard trekken.
Dat alle onderdelen los tegen elkaar liggen en toch niet gaan schuiven en onderuitgaan, kan alleen gesimuleerd worden in een tekening. Op papier in potlood kan een onmogelijke creatie makkelijk ontstaan. Het woord kunst omschrijft het zelf al: het is niet echt, het bestaat niet, maar toch is het er. Het lijkt echt. Is wel uit de realiteit genomen om het behendig te transformeren tot een gedachte, tot een emotie op het platte vlak. Met kunstgrepen als perspectief en kleurwerking kan een scherpte-diepte worden gecreëerd, maar het blijft een schets, een voorstelling van hoe de kunstenaar de wereld om zich heen bekijkt. Door met zijn ogen te kijken krijg ik een indruk van het leven dat boven dit ondermaanse zweeft. Dat niet zichtbaar is, maar tastbaar wordt gemaakt in de kunst.
Van Daalen doet daaraan mee door onder meer te werken aan een ondergrondse stad, opgetekend en beeldend omschreven in talloze tekeningen. Een door hem bedacht architecturaal complex van kamers, gangen en trappenhuizen. Het staat er leeg, het is als een flat in aanbouw. Het kan niet bewoond worden nog, want de gangen en trappen leiden nergens toe. Het is een verzameling potloodlijnen die mij doet geloven er in perspectief een bouwwerk in te zien, een stapeling van etages. Zoals de plattegronden doen vermoeden dat ik als een vogel boven een stratenplan vlieg.
Het werk van Iris Frerichs is daarnaast ontspannen en kleurig van opzet. Zij brengt monumentale afbeeldingen in van niet bestaande constructies. Door collages met abstracte middelen is een mixed-media realiteit gebouwd. Een stapeling van vormen, waarbij structuren botsen maar ook weer goed samengaan en tot een eenheid worden. Een dynamisch karakter, mijn kijk erop is voortdurend en blijft telkens in beweging. Op verschillende plekken is een handeling, op diverse plaatsen valt iets te ontdekken. Het is vooral het grijpen naar omhoog of het tasten naar beneden, het hangen en het staan, dat fascineert. Zichtlijnen die de blik magnetiseren.
In dit schouwspel vraag ik me af wat ik eigenlijk zie, omdat herkenbare zaken minder typisch zijn vastgelegd. In samengestelde vormen en stapelingen is een zichtbaarheid geconstrueerd die eigenlijk niet kan bestaan, of althans nooit gezien is. In deze kunst wordt dode materie tot levend wezen. Door de afgebeelde gebouwen, in kleinere tekeningen met een monumentaal karakter, zoekt Frerichs naar bezieling in levenloze stof. De portretten van bedachte bouwsels zijn herkenbaar, maar geplaatst in een onbepaalde omgeving. Komen van het decor los of gaan op in de entourage. Komen uit de coulissen om voor het voetlicht een rol te spelen.
Maar ik wil eigenlijk niet meteen weten wat alles betekent, wat alles is dat ik zie. Ik wil gewoon genieten van waar ik naar kijk. Ik wil mijn verbeelding het werk laten doen, en dan als vanzelf een voor mij veelzeggende eenheid ontdekken. In het harnas dat met opengeklapt vizier met lange tong een boom tekent. In de zwierige boom met takken in evenwicht op de rand van de afgrond. In de takken en bladen die ik door een gat in de tekening bekijk. Ruimtes waarin mijn fantasie kan zijn, voordat mijn verstand zich realiseert dat wat ik zie een luchtspiegeling is.
Expositie tekenwerk van Maurice van Daalen en Iris Frerichs bij Galerie Getekend, Stationsstraat 6 in Heerenveen. Tot en met 31 oktober 2021
