Beschouwing van Jurjen K. van der Hoek op zijn weblog jurjenkvanderhoek.tumblr.com.
Galerie Getekend lijkt een switch gemaakt te hebben. Wanneer ik over de drempel stap van de kamer die nu dienst doet als expositieruimte, denk ik me in de studio van een fotograaf te bevinden. De natuur lijkt in zwart-wit foto’s te zijn vastgelegd. Prachtige gedetailleerde platen van bomen en takken met weelderige bossen bladeren. Op het eerste gezicht vindt ik niets terug van de techniek waaraan de galerie haar naam dankt, het tekenen. Teleurgesteld kan ik de ruimte verlaten en de deur achter me dicht trekken. Maar het werk van Mirjam Abraas weerhoudt me daarvan. Het trekt me aan, biologeert en fascineert.
Mirjam Abraas wordt geïnspireerd door de natuur. Dat is alom zichtbaar in haar werk. Gewapend met een fotocamera trekt zij bos en veld in om haar omgeving van dat moment daar vast te leggen. Thuis gekomen, in haar atelier, dicht ze in beelden een lofdicht op Moeder Natuur, het buitenleven. De foto is haar schets voor het uiteindelijk vast te leggen beeld. Niet zet ze één-op-één het fotografische beeld over op de drager, maar bepaalt met een papieren kader het meest interessante detail in het geheel. Zoals je in het landschap, met duimen en wijsvingers in een vierkant tegen elkaar, de mooiste eenheid uit de omgeving haalt om er een veelheid aan uitdrukking mee neer te zetten. Die uitsnede gemaakt met het kader zet Abraas met potlood over op een vooraf geprepareerd paneel. Door de voorbewerking is een uiterst glad oppervlak ontstaan waarop de korrels van het grafiet nauwelijks als zodanig zichtbaar zijn – van een afstand.
De foto wordt niet overgetrokken, maar Mirjam tekent deze na bij wijze van spreken. Met fotografische scherpte. De kleurige schoonheid krijgt een esthetische vertaling in zwarten en grijzen op wit. De diepte en gelaagdheid bepaalt ze daarin zelf. Het resultaat doet denken aan de waarheid, maar is nergens in de realiteit te vinden. “Het is niet waar, maar het had waar kunnen zijn” om de gevleugelde uitspraak van een kunstzinnige vogelaar te citeren. De zorgvuldig uitgekozen uitsneden vervreemden het beeld. Vooral ook omdat iedere kleur er uit is verdwenen. De fantasie doet intrede in het werk van Abraas wanneer zij zich laat inspireren door het eerder gemaakte fotobeeld. De verbeelding die de oorsprong vindt in de realiteit, maar deze niet zo weergeeft. Uit het kreupelhout en de gebroken bomen laat zij de imperfectie verdwijnen. Het is schoonheid wat ik zie, geen verval en vergankelijkheid, verrotting en afbraak.
De tekening zuigt mijn blik naar binnen, doordat Abraas een ruim oog heeft voor en bijzondere aandacht in het detail. Ik waan mij in een oerwoud, dat welhaast ondoordringbaar is. Dieper in het beeld zie ik de grafietkorrels en potloodlijnen, merk ik de gelaagdheid van de tekening. “Wie een werk van haar bekijkt, reist een microkosmos binnen, betreedt een domein vol verborgenheden, ontbloot met het geestesoog de vrouwelijke welvingen, die zich schuilhouden in de toevalligheid van de natuur”, schrijft galeriehouder Huub Hannen in het voorwoord van een boek over het werk van Abraas. Deze catalogus bij een tentoonstelling in Maastricht ontving ik bij deze expositie in Heerenveen. Het werk daarin is van voor het jaar 2014, maar kan Abraas nog voortdurend vertegenwoordigen: zuiver en zeldzaam.
In het boek vind ik allerlei details van bomen en struiken, want deze elementen in de natuur inspireren Mirjam het meest. De stammen die zich monumentaal laten bedekken met gebarsten bast, de takken vertakken weelderig, dragen overvloedig bladeren als een warme deken. Dat bladerdak heeft de uitstraling van het voorjaar, in een uitbundige schakering van grijstinten lijken ze licht te geven. En dan in het najaar verdwijnen ze van het toneel en leggen de wellust van de planten bloot. Veel boomarmen, aftakkingen, scheuten en loten om maar een ruime dos bladeren te kunnen dragen. Om het licht te vangen, in overvloed.
Het zijn niet de platen die ik kan zien bij Galerie Getekend waarvan ik beeld krijg in het boek. Maar ik kan wel de techniek nagaan, omdat het boek ook uitvergrotingen van diverse tekeningen laat zien. Wat ik dus doe in de galerie, het naderen van de werken zodat de ‘foto’ tekening blijkt, kan ik thuis op de bank nog eens overdoen. Maar de sfeer die ik tussen de zwarte wanden en bij de soms menshoge kunstwerken ervaar, krijg ik niet mee met door het boek te bladeren.
Het is een bijzondere belevenis te beseffen dat de kunstenaar met een heldere blik de focus van de camera heeft overgenomen en minutieus de scherptediepte in gelaagdheid en perspectief inbrengt. De tekeningen kloppen op de millimeter nauwkeurig, maar zijn toch niet in overeenstemming met de werkelijkheid. Door de jaren heen heeft Abraas haar tekentechniek geïntensiveerd en verfijnd. Wie het boek ziet en de tentoonstelling bekijkt zal zich afvragen hoe meer levendig en precieus het werk nog kan worden. Het is al zo gezuiverd en smaakvol neergezet. Met minimaal materiaal, slechts een potloodtekening op papier. Het potlood dat eerder enkel werd gezien als middel om te schetsen, om het plan te tekenen voordat het echte werk gemaakt werd. Onder meer in de kunst van Mirjam Abraas is het potlood tot volwaardig instrument geworden. En ik citeer nog eens Huub Hannen: “Met zo weinig middelen zoveel creëren. Dat is een kunst, die zeldzaam is.”
Traces of time, tekeningen van Mirjam Abraas bij Galerie Getekend, Stationsstraat 6 in Heerenveen. Tot en met 13 november 2022.
