Recensie van Jurjen K. van der Hoek op zijn weblog jurjenkvanderhoek.tumblr.com
Verbinding van afzonderlijke elementen tot een nieuw geheel. Dat is synthese. Hanneke Francken heeft het als titel mee gegeven aan haar tentoonstelling bij Galerie Getekend. Die ongelijksoortige zaken om iets nieuws te laten ontstaan zie ik terug in haar speelse tekeningen. Want zij integreert onder meer cellen, organismen, gevogelte, wild en vegetatie – mythologie, natuur, evolutie en eeuwigheid, waardoor dieren en planten tot onwerkelijke sferen samenvloeien. Er vallen daarom dan ook veel avonturen te beleven tussen de potloodlijnen en het pastelkrijt, op het papier of museumkarton.
Vooral de qua formaat grote werken, menshoog en ruim in breedte, zijn ware zoekplaten. Het is een belevenis je te begeven in de denkbeeldige landschappen. Denk ik een rotspartij met mos begroeid te zien, kan zich daar zomaar een vogelbeest uit los maken. Meerdere keren moet ik mijn blik over het getekende laten gaan, mijn ogen goed de kost geven in en aan de voorgeschotelde composities, om de ware aard ervan te doorzien. Om grond onder de voeten te krijgen kijk ik even anders, bijvoorbeeld vanuit een ander gezichtspunt of kijkstand, dan kan het zomaar zijn dat ik meer zie en vormen beter opmerk dan dat ik eerder deed.
In deze werken doet zich veel voor, er staat van alles te gebeuren. Iedere vierkante centimeter is benut om de beschouwer te dwingen geconcentreerd te kijken. De aandacht te vestigen op de dynamiek van de slingerende lijnen en de in elkaar grijpende elementen. De natuur heeft de overhand in de tekeningen. Knoestige bomen, bebladerd geschubde stammen, sprietende takken, een bast als een prentenboek. Daaromheen verwaaien twijgen en loof, de blik laat zich stroomlijnen in deze wildernis.
In het kleinere werk wordt het zicht meer abstract. Zo zoals de beeltenis van het detail onder een microscoop nauwelijks meer doet denken aan het grote geheel. Haal je een deel uit het totaal dan is de samenhang verdwenen. Doet het je zelfs in de verste verte amper meer denken aan waar het onderdeel van was. Zo zet Francken mij wel op een verkeerd been en merk ik in haar werk vaak niet op wat ik denk te zien. Het is een weelderig en bewegend spel van kleur en lijn dat als resultaat een attractieve manifestatie heeft. Begeeft de blik zich op korte afstand langs de getrokken lijnen, de afgebakende velden, dan merk ik tussen de veelvormige vegetatie weleens een addertje onder het gras, kijk ik niet zelden de kat uit de boom en vind ik soms een vreemde eend in de bijt. Kortom er beweegt zich meer tussen deze hemel en aarde van Hanneke Francken.
Geboeid door de cyclus van het leven laat zij een nieuwe wereld ontstaan in haar werken. Ze illustreert haar fascinatie in een rijke schepping van samenvloeiende planten en dieren, met incidenteel in de achtergrond een teken van menselijke activiteit. Maar vooral draait het in haar werk om die eerste dagen van het scheppingsverhaal, om het creëren van een synthese van waaruit nieuw leven ontstaat. En dat prille zijn komt voort uit de stijl van haar beelden op papier. In het maagdelijk wit vormt zich gaandeweg een originele beeltenis. Expressief in zwart-wit, poëtisch getint bij kleurrijke composities.
In de samengestelde tekeningen, met name de grotere werken, voegt de kunstenaar als in een collage verschillende plaatsen en tijden samen en bekijkt dat vanuit diverse perspectieven. Het doorzicht verdwijnt, maar de omstandigheid wordt duidelijk. Bekijk de werkelijkheid eens vanuit een ander standpunt, een ongedachte invalshoek, een schijnbaar onmogelijke optiek, dan laat de wereld zich opnieuw bekijken lijkt Francken met haar tekeningen te willen zeggen.
De realiteit is, hoe werkelijk en tastbaar ook weer gegeven, door de handen van Francken een abstract gegeven. Het ligt er niet zo bij, maar doet wel aldus heel vertrouwd aan. Uit de vormen door lijnen die op het papier zijn gezet ontstaat nieuw leven. Er schiet een wezen dat zich een rat denkt uit de haarlijnen en arceringen. Er vliegt een raaf op uit de getekende takken. Ik hoor een vogel zingen, er schuifelt een dier door het beeld. De onervaren beschouwer leert door beter te kijken steeds meer te zien. Te doorzien door door te zien. En dat is geen moeilijke opgave bij het werk van Francken, want de tekeningen houden eenvoudig de aandacht vast. Ik kan makkelijk uren lang kijken om steeds weer iets nieuws, wat ik niet dacht eerder gezien te hebben, te ontdekken. En is dan enkel het geabstraheerde leven in de aandacht, dan bedenk ik zelf mijn eigen lyrische verhaal. Is de vegetatie in al haar grillige eigenschappen en gedaanten het onderwerp van uitbeelden, de inspiratie voor scheppen, dan is het kijkspel voor mij op de top van betovering.
Synthese, werken op papier van Hanneke Francken bij Galerie Getekend, Stationsstraat 6 in Heerenveen. Tot en met 26 juni 2022.
